W 2024 roku w Domu Sztuki ogłosiliśmy otwarty nabór tekstów pamiętnikarskich i zaprosiliśmy osoby z Grochowa do podzielenia się swoimi opowieściami. Inicjatywa ta to część procesu, w ramach którego powołaliśmy Grochowskie Archiwum Społeczne — miejsce gromadzenia fotografii i wspomnień dokumentujących życie codzienne mieszkańców i mieszkanek naszej części miasta. Oddolny charakter archiwum nie jest jedynie deklaracją — zarówno w zbiorach dostępnych cyfrowo, jak i w tej publikacji znajdziecie zapis prawdziwych głosów, doświadczeń, pamięci i refleksji.

Każdy z tekstów, który się znalazł w wydanej w 2025 roku przez Dom Sztuki publikacji Z balkonem na Universam. Pamiętniki z Grochowa, stanowi odrębne świadectwo życia na Grochowie. Razem — tworzą jego portret, pełen emocji i czułości.

Agnieszka Bińczycka w tekście Uniwersytet Grochowski zabiera w podróż przez dzieciństwo i młodość spędzoną na Grochowie w latach 80. i 90. Jej opowieść to mozaika wspomnień: podwórkowych rytuałów, codzienności PRL-u, relacji sąsiedzkich i miejskich przemian.

Tekst Wszędzie tam, gdzie idę Marty Gąsiorek to niemal mistyczna narracja o związku ciała i pamięci z Olszynką Grochowską — miejscem, które staje się dla autorki czakramem osobistej tożsamości. Historia ta rozciąga się w czasie i przestrzeni — między wcieleniami, podkładami kolejowymi i miejską dzikością.

Mateusz Kaczyński w tekście W kanciastym parku wraca do parku Znicza i próbuje uchwycić jego zmieniające się oblicze. Jego tekst to precyzyjnie zakorzeniona lokalna historia, która powinna 5 zainteresować varsavianistki i varsavianistów. Jest zarazem opowieścią o dorastaniu, ludziach, miejscach i zapachach, które kształtowały jego spojrzenie na Grochów.

U siebie. Pamiętniki grochowskie Kingi Pańczyszyn-Liśkiewicz to zapis codzienności: spacerów, sąsiedzkich przysług, balkonowych upraw i zdobyczy z bazaru Szembeka. Jej opowieść jest uważną, osobistą narracją o powolnym zakorzenianiu się na Grochowie.

Oskar Żyndul w To wszystko jest także wspomnieniem z Grochowa splata fragmenty codziennych obserwacji, zdjęcia i retrospekcji w kolaż — czasem nostalgiczny, czasem prześmiewczy, zawsze osobisty. Poznajemy perspektywę autora, który jest zarazem świadkiem i uczestnikiem miejskich mikrozdarzeń.

Wszystkie teksty dowodzą, że historia Grochowa składa się z wielości głosów, narracji i indywidualnych przeżyć. Jako zespół, który zainicjował nabór tekstów, mamy nadzieję, że staną się inspiracją do odkrywania, dokumentowania i budowania historii oddolnych.

W tym miejscu warto dodać, że każda osoba może włączyć się w proces rozwijania Grochowskiego Archiwum Społecznego — podzielić się swoimi fotografiami, wspomnieniami czy dokumentami związanymi z Grochowem, by zachować i pokazać innym swój lokalny mikrokosmos.

Publikacja „Z balkonem na Universam. Pamiętniki z Grochowa” została wydana w 2025 roku nakładem Domu Sztuki. Papierowe egzemplarze są dostępne lokalnych bibliotekach i domach kultury.

ISBN: 978-83-973419-2-0
Teksty pamiętnikarskie: Agnieszka Bińczycka, Marta Gąsiorek, Mateusz Kaczyński, Kinga Pańczyszyn-Liśkiewicz, Oskar Żyndul
Wstęp i wybór tekstów: Marta Palińska, Ewa Pietraszek, Dorota Stolarska-Kultys, Dorian Widawski
Opracowanie redakcyjne: Ewa Pietraszek
Korekta: Anna Roszman
Identyfikacja wizualna: Marta Polończyk
Skład i projekt okładki: Igor Browiński